روز درخت کاری

درخت، موهبتی است که خدا آن را برای آسایش و آرامش بشر آفریده و فایده های فراوانی دارد و بسیاری از نیازهای انسان را برآورده می کند. دیدن مناظر زیبای درختان در طبیعت، دل و جان انسان را صیقل داده و آرامش خاصی بر قلب او حاکم می کند. همه ساله در کشورمان، از پانزدهم تا بیست و دوم اسفندماه، با عنوان هفته «منابع طبیعی» نام گذاری شده است. بیایید به مناسبت اولین روز این هفته به عنوان «روز درخت کاری» با دست های سبز و پر توان، نهالی در دل زمین بنشانیم و بر زیبایی طبیعت بیفزاییم.

جشن دوستی

امروز، پانزدهم اسفندماه، روز شاد و به یادماندنی است. هر کسی از کوچک و بزرگ، می کوشد تا با کاشتن نهالی در دل خاک، نقش در پاکیزگی هوا و سرسبزی مناظر عمومی داشته باشد و با این کار، به پیشواز بهاری دل انگیز و با صفا برود. خورشید نیز با تابش گرم و پر نور خود، دست های مهربان شما مردم عزیز را همراهی می کند و درختانِ شاد و خوشحال، نظاره گر تلاش شما هستند. امروز، جشن دوستی انسان ها با طبیعت زیبا و با طراوت خداوند است.

نشانه های خدا

خداوند در آیات توحیدی قرآن، بر مسأله آفرینش گیاهان و درختان، و نیز ویژگی های متفاوت آن ها اشاره کرده، انسان را به مطالعه اسرار این موجودات دعوت می نماید. در آیاتی از سوره یس، وجود درختان نشانه روشنی بر وجود خداوند متعال شمرده شده و آمده است: «زمین مرده را برای انسان ها، نشانه ای است. ما آن را زنده کردیم و دانه هایی از آن خارج ساختیم و آنان از آن می خورند. در زمین باغ هایی از نخل و انگورها قرار دادیم و چشمه هایی از آن بیرون فرستادیم، تا از میوه باغ ها بخورند، در حالی که دست های آنان هیچ نقشی و دخالتی در ساختن آن نداشته است. آیا شکر خدا را به جای نمی آورند؟»

ساختمان حیرت انگیز

درختان و گیاهان، در عین سادگی ظاهری، ساختمان درونی پیچیده ای دارند که می توان با مطالعه آن ها، به بزرگی آفریننده شان پی برد. یکی از گیاه شناسان در این باره می گوید: «خدایی وجود دارد که از خلال قوانین ثابت و مرموزی که جهان گیاه و درخت را اداره می کند، از چند راه ظاهر می شود:

1. نظم و ترتیبی که رشد، تقسیمات سلولی و تشکیل اجزای مختلف درخت را به طور منظم انجام می دهد؛

2. هیچ ماشین دست ساز بشری، قابل مقایسه با ساختمان پیچیده یک درخت نیست؛

3. زیبایی ساقه و برگ و گل؛

4. توراث، به طوری که هر درختی، نظیر خود را تولید می کند».

این دانشمند می افزاید: «به عقیده من، این همه مظاهر، دلیل وجود آفریدگاری است که حکمت بالغه و قدرت نامتناهی دارد.»

پاداش درخت کاری

درختان، از پربارترین و زیباترین نعمت های الهی هستند و با توجه به آثار فراوانی که برای زندگی بشر و سایر موجودات زنده دارند؛ در دین مقدس اسلام، به امر درخت کاری اهمیت بسیاری داده شده و همه مردم، به این امر خداپسندانه تشویق شده اند. پیامبر گرامی اسلام در این باره می فرمایند: «هر کس درختی بکارد، هیچ حیوان یا انسانی از میوه آن استفاده نمی کند، مگر آن که برای وی صدقه محسوب شده و پاداش می نویسند». هم چنین امام صادق علیه السلام در این زمینه فرموده است: «کشاورزی کنید و درخت بکارید؛ به خدا سوگند، مردم هیچ کاری حلال تر و پاکیزه تر از این ندارند».

حفاظت از درختان

درختان، از منابع طبیعی و جزء ثروت های ملی هر کشوری به شمار می آید. در نتیجه، حفاظت و نگهداری از آن ها، وظیفه ای ملّی و همگانی است. افزون بر آن، پاسداری و توسعه این نعمت الهی، شکر و سپاس از خالق یکتاست. در آموزه های حیات بخش ادیان آسمانی، به ویژه دین مبین اسلام، فراوان به این امر توصیه شده است. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «هر کس درخت خرما یا سدری را آب دهد، گویا مؤمن تشنه ای را سیراب کرده است.» نیز امام ششم شیعیان، حضرت صادق آل محمد علیه السلام ، در این زمینه فرمودند: «درخت برای انسان آفریده شده است و او وظیفه دارد که آن را در زمین بنشاند و آب دهد و به آن رسیدگی کند».

قانون حفظ جنگل

حفاظت از درختان و جنگل ها و جلوگیری از نابودی آن ها، نیازمند عزم همگانی است. متأسفانه عده ای افزون بر نابودی درختان پرشمار، اقدام به قطع گونه های کمیاب درختی نیز می نمایند. برای برخورد با این عده، مجلس شورای اسلامی در سال 1371، «قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخایر جنگلی» را به تصویب رساند. در این مصوبه، درختانی از قبیل شمشاد، گَوَن، گردو جنگلی، بادام وحشی، پسته وحشی، زربین، سرخدار، سرو خُمره ای، فندق و زیتون طبیعی، جزء ذخایر جنگلی محسوب شده و وزارت جهاد سازندگی (جهاد کشاورزی فعلی) موظف است افزون بر حفاظت از مناطق استقرار این نوع درختان، متخلفان را به مراجع قضایی معرفی کند.

در اندیشه فرد

نهالی که در زمین کاشته می شود، پس از مدتی، به درخت تنومندی تبدیل خواهد شد که می توان از سایه و میوه و سایر فواید آن بهره برد. عده ای، درخت را تنها برای استفاده خود می کارند و اگر خود از آن بهره ای نبرند، اقدام به کاشت نهال نخواهند کرد. در حالی که در درخت کاری، افزون بر نفع شخصی، استفاده همگانی و پاداش اخروی آن را نیز باید در نظر گرفت. نقل شده است که پیرمردی نهال گردو می کاشت، به او گفتند: عمر تو به چیدن میوه این درخت کفاف نخواهد داد. او جواب داد: دیگران کاشتند، ما خوردیم؛ حال ما می کاریم، دیگران بخورند. هم چنین امام صادق علیه السلام در این زمینه می فرمایند: شش چیز است که مؤمن پس از مرگ از آن ها بهره مند می شود، که یکی از آن ها درخت کاری است.

وظیفه همگانی

یکی از برنامه های دولت در سال های اخیر، در راه توسعه فضای سبز کشور، کویرزدایی و جنگل کاری ده میلیون هکتار زمین است. البته درخت کاری و گسترش فضای سبز، تنها به عهده دولت و روستاییان و باغ داران نیست، بلکه هر فرد ایرانی، در هر محیطی که مناسب باشد، خواه در باغچه کوچک خانه خود، یا جلوی مغازه و کنار کوچه و خیابان، اگر تنها یک نهال بکارد، میلیون ها درخت، بر شمار درختان این مرز و بوم افزوده خواهد شد.

تنوع درختان

خداوند در قرآن کریم، در سوره شُعَراء، به تنوع گیاهان و درختان اشاره کرده، انسان ها را به تفکر و اندیشه در این باره فرا می خواند: «آیا آن ها به زمین نگاه نکردند، چه اندازه در آن از انواع گیاهان آفریدیم؟»

تنوع گیاهان و درختان، به قدری در زمین زیاد است که برخی از دانشمندان، برای درخت خرما، بیش از سه هزار نوع، برای انجیر هندی، 1700 نوع، برای سیب، هفت هزار نوع، برای گل ثَعْلَب 1200 نوع و برای قارچ ها یک صد هزار نوع نام می برند.

قدمت باغ

هنگامی که نامی از درخت به میان می آید و اوصاف این آفریده زیبای الهی، مجلس را می آراید، بی درنگ، باغ نیز در ذهن مجسّم می شود. باغ، از دیرینه ترین روزگار وجود داشته و در همه تمدن ها، از جایگاه با اهمیتی برخوردار بوده است. در داستان های راجع به آدم و حوا علیهماالسلام ، این دو از بدو ظهور و خلقت، در جنّت و باغ بوده اند. قدیم ترین اشاره به باغ های جهان، در برخی منابع تمدن های کهن چون مصر و چین دیده می شود.

گواهی درخت

درخت، از آفریده های زیبای خداوندی و یکی از مظاهر عظمت و قدرت پروردگار است که وجودش، افزون بر گواهی به یگانگی خالق هستی، نبوت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را تصدیق کرد. در روایتی از امیرمؤمنان نقل شده که: «من با پیامبر صلی الله علیه و آله بودم. آن گاه سران قریش نزد ایشان آمدند و گفتند: ای محمد! ما از تو کاری را می خواهیم. اگر انجام دادی، می دانیم تو فرستاده خدا هستی. پیامبر فرمود: چه می خواهید؟ گفتند: این درخت را بخوان تا از ریشه کنده شده و در پیش تو بایستد. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: خدا بر همه چیز تواناست. سپس به درخت اشاره کرد و فرمود: ای درخت! اگر به خدا و روز قیامت ایمان داری و می دانی من پیامبر خدا هستم، با ریشه هایت از زمین درآی و به فرمان خدا در پیش روی من قرار گیر. امیرمؤمنان در ادامه می گوید: سوگند به پیامبری که خدا به حق او را مبعوث کرد، درخت با ریشه هایش کنده شد و با صدای شدید جلو آمد و پیش روی پیامبر صلی الله علیه و آله ایستاد و شاخه های بلند خود را، بر روی پیامبر صلی الله علیه و آله و من انداخت.

برتری میوه

نقش میوه در طراوت و شادابی انسان، نه تنها از نظر علمی ثابت شده، که به تجربه نیز روشن و آشکار است. خداوند در قرآن کریم در دو سوره واقعه و طور با مقدّم داشتن واژه «فاکِهِه» به معنای میوه بر واژه «لَحم» به معنای گوشت، به این موضوع اشاره کرده و میوه را بر گوشت برتری داده است. در بسیاری از آیات قرآن ـ که به توصیف بهشت پرداخته شده ـ از میان غذاهای بهشتی، روی میوه ها بیش تر تکیه شده است. در آن جا میوه های گوناگونی که دل خواه همه ذائقه هاست، وجود دارد، ولی از انگور، خرما و انار به صورت ویژه نام برده شده است. در روایتی از امام رضا علیه السلام انجیر، شبیه ترینِ میوه ها، به میوه های بهشتی معرفی شده است.

نخلستان علی علیه السلام

امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام ، پس از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ، با دست مبارک خویش، چاه ها و قنات های بسیاری حفر می کرد که آثار آن ها هنوز در حجاز باقی است و آب گوارایش با نام «آبارِ علی» یعنی چاه های علی علیه السلام مشهور است. ایشان سپس با آب آن ها، نخلستان هایی بزرگ می ساخت، به طوری که توانست هزار بنده را با درآمد آن آزاد ساخته و مخارج زندگی فقیران را تأمین کند.

شگفتی های درخت از زبان امام صادق علیه السلام

امام صادق علیه السلام در سخنان گهربار توحیدی خود، برای یکی از اصحابش به نام مُفَضّل چنین می فرمایند: «در آفرینش درختان بیندیش. از آن جا که درخت نیز بسان حیوان، همواره به غذا نیازمند است و از طرفی مانند آن دهان و حرکت ندارد، ریشه هایش در دل زمین فرو رفته تا مواد غذایی را به دست آورد. پس زمین، مانند مادر، پرورش دهنده آن است و ریشه ها چون دهان آن است که با آن ها غذا را از زمین می گیرد. آیا نمی بینی که ریشه ها مانند طناب های خیمه، به هر طرف از زمین دویده تا قامت بلند درخت را بر سر پا نگهدارد و اگر این ها نبودند، چگونه یک نخل تنومند و بلند و صنوبر و چنار بزرگ و تناور، در توفان ها و تندبادهای سهمگین بر پای می ایستادند. ای مفضّل! در بوته ای ضعیف و ناتوان، همراه با میوه های سنگینی چون خربزه و هندوانه بیندیش و در حکمت و تدبیر این کار فکر کن. آن گاه که تقدیر بر آن شد که این بوته ضعیف، میوه های سنگین بار دهد، چنان مقرر گردید که بر روی زمین بگسترد. اگر مانند درخت می ایستاد، قادر به حمل این میوه های سنگین نبود و پیش از آن که میوه ها برسند، همه چیز درهم می شکست».

تسبیح درختان